Ауданның  экологиялық  жағдайы.

     Жайық өзені аймақтың табиғи көркі және басты су көзі болып табылады. Өзенде сазан, көксерке, аққайрақ, табан, алабұға т.б. кәсіпшілік маңызы бар балықтар өседі. Чапай ауылында экология басқармасы жұмыс істейді. Табиғат байлықтары: жер, орман, су, өсімдікпен, жануарлар әлемін қорғаудың болашақ міндеттері экологиялық  басқарманың үнемі назарында. Соңғы кезде өзеннің суы балшықтанып тартылуына байланысты балық қоры азайып барады. Бекіре тұқымдас балықтар мүлдем жоқ.Республикааралық маңызы бар Жайық өзені қамқорлықты қажет етеді.

Чапай аймағында орман алқабы – 2002 га. Бұның маңызы өте зор. Сондықтан соңғы кезде бюджеттен қаржы бөлініп орманға көңіл аударыла бастады. 2000 жылдан бастап жылма жыл санитарлық мақсатта қураған ағаш кесу, химиялық жұмыстар да атқарылады. 200 га ағаштың құртын өлтіретін у шашылып, жылма-жыл 10 га ағаш түбі егіледі (20 000 түп) Орманды қорғауға байланысты „Орманды оттан, аң – құсты оқтан сақтайық”, „Ақжайықтың орманы - өмірімнің қорғаны” деген  сияқты мағыналы сөздер ілулі.

Табиғат қорғауға ынталы мекемелер бұқаралық ақпарат құралдары арқылы мәдениетіміздің жауапкершілігін арттыруға көлемді үлес қосып отыр. Жергілікті газет  редакциясы , мектептер мен мәдениет орындарында өтетін сұрақ – жауап, диспут, дөңгелек стол т.б. шаралар үнемі өткізіліп тұрады.

   Ауданның  географиялық жағдайы.

   Ақжайық өңірінің табиғаты құстарға, балықтарға, аңдарға, түрлі ағаштарға өте бай.Олардың түрлері:

                              Ағаш түрлері:

1. Қара ағаш                                          10. Самырсын
2. Торанғы                                            11. Қарақат
3. Қызылағаш                                      12. Мойыл
4. Көк терек                                          13. Итмұрын
5. Жиде                                                14. Қарағана
6. Жөке                                                  15. Тораңғы
7. Таңқурай                                           16. Тобылғы
8. Жыңғыл                                            17. Шегіршін
9. Аққайын                                           18. Жүзгін

                           Балық түрлері:

1. Қаркөз                                               14. Жайын
2. Аққайран                                          15. Нәлім
3. Қызылқанат                                      16. Алабұға
4. Ақмарқа                                            17. Көксерке
5. Оңғақ                                                18. Берш
6. Теңге балық                                      19. Қортпа
7. Балапан балық                                 20. Бекіре
8. Табан балық                                      21. Шоқыр
9. Көкшетабан                                      22. Пілмай
10. Қылыш балық                                  23. Сүйрік
11. Мөңке                                               24. Ақ балық
12. Бозша мөңке                                     25. Шортан
13. Сазан

                              Аң түрлері:

1. Киік                            13. Қасқыр
2. Елік                            14. Түлкі
3. Бұлан                         15. Қарсақ
4. Шұбарбұғы               16. Күзен
5. Жабайы шошқа         17. Зорман
6. Орман сусары           18. Камшат
7. Ақ қалақ                     19. Қосаяқ
8. Борсық                       20. Орман қаптесері
9. Ор қоян                      21. Ондатр

10. Ақ қоян                      22. Камшат

                 Құстардың түрлері:

  1. Үлкен суқұзғын                      28. Қылаң қара бас шағала

  2. Көкқұтан                                 29. Кіші шағала

  3. Аққұтан                                   30. Көл шағаласы

  4. Сұр қаз                                    31. Кәдімгі көкек

  5. Сыбырлақ аққу                       32. Үкі

  6. Сұңқылдақ аққу                      33. Құлақ жапалақ

  7. Отүйрек                                   34. Байғыз

  8. Барылдауық үйрек                  35. Орман байғызы

  9. Бозүйрек                                  36. Бәбісек

 10. Қылқұйрық үйрек                  37. Ақжон тоқылдақ

 11. Қызылбас сүңгуір                  38. Қосрең қарлығаш

 12. Алакөз сүңгуір                       39.Айдарлы бозторғай

 13. Ақбас үйрек                           40. Сұр бозторғай

 14.Кезқұйрық                              41. Дала бозторғай

 15.Қаршыға                                 42. Орман бозторғай

 16.Қырғи                                     43. Бозторғай

 17.Дала қыраны                          44. Сары шақшақай

 18.Шаңқылдақ қыран                 45. Қараторғай

 19.Қарақұс                                  46. Алаторғай

 20.Аққұйрықты су бүркіті          47. Орманқарға

 21.Ақбас құмай                           48. Сауысқан

 22.Шіл                                          49. Шауқарға

 23.Құр                                          50. Таған

 24.Тырна                                     51. Алақарға

 25.Қасқалдақ                               52. Ұңгірік

 26.Дуадақ                                    53. Жалпақұйрық бұлбұлша

 27.Безгелдек                                54. Көктем сайрауығы.

Аудан жеріндегі обалар.

 

ҚАДІР  ОБАСЫ-Базартөбе ауылынан  оңтүстік – шығысқа қарай  25 шақырым  жерде.

 

МЕДЕТ ОБАСЫ-  Қадір обасынан  оңтүстікке қарай 3 шақырым жерде.

 

ҚОРҒАН ОБА – Қызылжар ауылы мен Мәулімберлі қыстағы аралығында. Базартөбенің солтүстік шығысында 15 шақырым жерде.

 

ТОҚСОБА ОБАСЫ – Қарауылтөбе  ауылынан солтүстікке қарай 3 шақырым жерде.

 

МОСАҒАШ  ОБАСЫ -  Алмалы ауылынан солтүстікке қарай 8 шақырым жерде.

 

ОБАЛАР  ТОБЫ – Базаршолан ауылынан  күншығыс бағытында 4 шақырым жерде.

 

САРАЛЖЫН  ОБАСЫ – Мерген ауылдық округіне  қарасты   «Саралжын» қыстағының іргесінде.

 

ҚОСОБА  -  Мерген ауылдық округіне қарасты  «Карачинский» қыстағы маңында.

 

ҚАРАОБА   -  Мерген ауылынан оңтүстік батысқа   қарай  15 шақырым  қашықта.

         (Материалдар аудандық мұрағаттан алынды)

                 Этнография

Наурыз мейрамын атап өтудегі бір ерекшелік – бұл күн көрісуден басталады. Қос қолдап амандасып, төс қағыстыру - өмір тірегім-төсім, тіршілік көзім – екі қолым аман болсын деген мағынаны білдірген.Қызыр түнін қарсылау. Қызыр түнін қарсылаған ауыл жастары наурыз жайлы әңгіме айтып, салт- дәстүр, әдет ғұрыппен  ойын – сауық құрып, таңды атырады.Наурыз тілек- әр адам өзіне,отбасы-немесе жақын туыс – туғандары мен дос - жарандарын Ұлыстың  ұлы  күнімен  құттықтап, бір – біріне  тілек  айтады, үлкендер  жастарға  бата беріп, бір-бірінің үйіне  кіріп  дәм татады. Бұл наурыз күні аруақтар разы болсын деп құран бағышталады. Оған арналып жеті шелпек пісіріледі. Ыдыстарға ақ құйып халықта ақ мол болсын деген ырыммен дәм татылады. Ырысымыз көп болсын деп, аурыз көже ұсынылады. Наурыз  мейрамын  қарсылаудағы тағы бір ерекшелік - жаңа жыл мұнтаздай таза үйге  енсе,  ол  үй  ауру  сырқаудан, пәле  –  жәледен   аман   болады   деген сеніммен үй ішін қағып–сілкіп тазартады.Қыдыр    ата    келгенше    аластау рәсімі  жасалады.  Ол  үшін  жеті шырақ  жағып,     „Алас  –  алас,   пәледен   алас, ұрпақтарыңды    пәледен    сақтай    көр, жамандық әрі кет” деген сөздерді айтып  үй  ішін  аластайды.